Gemeente van onze Heer Jezus Christus,

Ik denk dat ik aan niemand hier hoef uit te leggen wie Aleksej Navalny is. Rus, de belangrijkste criticus van Vladimir Poetin, en sinds ruim een maand niet meer in leven. Vermoord; daar twijfelt eigenlijk niemand aan. Vermoord ergens in een Siberisch strafkamp waar hij gevangen zat. Dat was niet de eerste keer dat geprobeerd was hem te vermoorden; een paar jaar geleden was er ook al een poging gedaan. Met gif. Hij had het overleefd en was uiteindelijk in een Duits ziekenhuis hersteld.
Waar ik het vandaag over wil hebben is over wat er daarna gebeurt. Hij gaat terug naar Rusland, ondanks alles. Onder grote media-aandacht stapt hij op het vliegveld, om bij aankomst in Rusland direct gearresteerd te worden. Gevangengezet, berecht, veroordeeld, strafkamp – en nu dood.
Terug naar Rusland, wetend wat je daar te wachten staat. Die terugkeer is een provocatie. Het is geen aanval; die kennen we ook uit het afgelopen jaar, de colonne met tanks van de Wagner-groep die richting Moskou gaat, maar dit is anders. Dit is symbooltaal, door camera’s van over de hele wereld geregistreerd. Het zegt zoveel als: de kliek die Rusland vandaag zegt te leiden, die is onwettig. Ze mogen zich president noemen of wat voor mooie titels ze ook voor zichzelf gebruiken, maar het zijn boeven. Boeven. Tijd voor nieuw leiderschap.

Daar gaat het vanochtend over. Jezus, die volgens het evangelie nog nooit anders heeft gedaan dan zelf te lopen, regelt voor zichzelf een ezelin om naar Jeruzalem te rijden, over de Olijfberg. Er zijn geen camera’s, zoals bij Navalny, maar de symbooltaal is hetzelfde en alle mensen die het zien begrijpen wat hier gezegd wordt: de kliek die Jeruzalem vandaag zegt te leiden, die is onwettig. Ze mogen zich gouverneur noemen of hogepriester of wat voor mooie titels ze ook voor zichzelf gebruiken, maar het zijn boeven. Tijd voor nieuw leiderschap. En meer dan dat: Ik ben de wettige koning van Jeruzalem. Dat zegt Jezus met deze actie.

Dat is wat er gebeurt in het bijbelgedeelte dat we vanochtend gelezen hebben en als je dat voelt, dan kan je je de reactie van de menigte ook heel goed voorstellen. Die menigte is laaiend enthousiast. Zij hebben er iets van gezien, van waar Jezus voor staat, van waar Hij toe in staat is. Net hiervoor nog: een blinde bedelaar genezen. ‘Zoon van David’, riep de bedelaar, ‘zoon van David’, koningszoon – en ze roepen het weer.
De menigte is laaiend enthousiast, die begrijpen wat hier gezegd wordt, en ik denk dat er vandaag ook genoeg mensen zouden zijn die zo zouden reageren. Nee, het is hier geen politiestaat, zoals in Rusland, dank God daarvoor. Maar desondanks zijn er genoeg mensen die het hoog tijd vinden dat er een andere wind gaat waaien. Dat kan om allerlei redenen zijn, ik kan dat niet invullen voor mensen, maar ik denk dat het bij veel mensen eerst een sluimerend gevoel van onvrede is, dat de dingen niet de goede kant op gaan. Misschien herken je dat wel, dat gevoel van onvrede. Dat heeft te maken met allerlei concrete dingen, met economie, met onzekerheid over werk, met milieu en klimaat, met heel lang moeten wachten op zorg, enzovoorts, maar het gevoel van onvrede dat daarin meekomt is volgens mij vaak niet eens zo heel erg uitgesproken. In elk geval: het zorgt ervoor dat er ook in onze tijd heel veel mensen zijn die het hoog tijd vinden voor nieuw leiderschap, het moet anders, en we kunnen ons dus zelfs hier in Nederland voorstellen dat zo’n actie als die van Jezus tot groot enthousiasme leidt. Zeker in een land als Rusland. Weg met die corrupte kliek. Tijd voor rechtvaardig bestuur.

Weg met die corrupte kliek. Zo rijdt Jezus naar Jeruzalem. En nu moet je even opletten. Want als je je een beetje inleeft in die mensen die daar in Jeruzalem zitten, dan kan je je ook iets voorstellen bij hoe zij zouden reageren. Ik zei het al: het is hier geen politiestaat zoals in Rusland. Er is genoeg kritiek op het leiderschap in dit land, maar er is evengoed veel om dankbaar voor te zijn. Ik denk dat de meeste politici en bestuurders in Nederland zich er best bewust van zouden zijn dat er soms dingen misgaan, maar dat ze over het algemeen proberen het belang van ons gezamenlijk echt te dienen. Zo was dat, denk ik, in Jeruzalem ook. De priesters, de Joodse Raad, enzovoorts, ze deden zo goed en zo kwaad als dat ging wat ze dachten dat in de omstandigheden van die tijd het beste was. Tijd voor nieuw leiderschap; het is logisch dat dat bij de zittende leiders van Israël de wenkbrauwen doet fronsen. Hoezo dan? Wij doen ons best, we proberen wat mogelijk is, wat is dit voor actie? In Jeruzalem in die tijd doen ze dat evengoed.
Jezus rijdt naar Jeruzalem, gooit de knuppel in het hoenderhok, tijd voor nieuw leiderschap, en nu moet je goed opletten want ik denk dat je te oppervlakkig leest als je deze actie interpreteert als kritiek op de mensen die dat leiderschap in Jeruzalem toevallig belichamen. Dit gaat dieper dan dat; dat raakt ook aan wat de leiders in Jeruzalem concreet doen, maar het begint op een diepere laag.

Het gaat dieper. Door heel het Marcusevangelie heen heeft Jezus een gevecht geleverd en dat is nooit een gevecht tegen mensen geweest. Het gaat dieper. Het is een gevecht geweest, vanaf het begin, tegen de boze geesten in de lucht, zoals Paulus dat ergens anders in de Bijbel noemt. Daar heeft Jezus tegen gestreden, vanaf het begin, in welke vorm dan ook. Tegen boze geesten die mensen ziek maken; tegen boze geesten die mensen buitensluiten. Het is een gevecht om de ziel van de wereld, zou je kunnen zeggen.
Nu moet je dat allemaal niet te exotisch maken. Boze geesten, dat is hoe het evangelie het erover heeft, maar het idee ervan kennen wij ook. De dingen die in de lucht hangen die jou als individueel mens als het ware gewoon onbewust meevoeren een bepaalde kant op. De dingen die ons met elkaar als samenleving ziek maken; 1,2 miljoen mensen aan de antidepressiva, schijnt, dat zegt iets over het grotere plaatje van onze maatschappij. De dingen die ons met elkaar uit elkaar drijven; de angst, de afkeer van anderen. De boze geest van eigen volk eerst die we in het evangelie net zo goed tegenkomen als vandaag. De angst om je plekje kwijt te raken als je maar één moment van zwakheid toont. De krachten waar ook iemand als Poetin gewoon slaaf van is; hij kan niet ander meer verdergaan dan zo. Je zou kunnen zeggen: zoiets wat rond Navalny gebeurt staat ook in het teken van zo’n gevecht om de ziel van de wereld.
Boze geesten, krachten ten kwade – daar is Jezus vanaf het begin van het evangelie mee in gevecht geweest. Als Jezus nu zo naar Jeruzalem rijdt, dan is de boodschap daarvan niet: jullie in Jeruzalem zijn boeven. Het gaat dieper. De boodschap is: de hele mensenwereld is door die boze geesten bezet gebied. Krachten ten kwade maken in de hele mensenwereld de dienst uit. En, zegt Jezus met deze actie, het is zelfs zo erg dat die krachten het hier, in Jeruzalem, voor het zeggen hebben gekregen. Zelfs in Jeruzalem; stad die baken voor de mensheid, stad op een berg had moeten zijn. Zelfs in Jeruzalem; dat is wat Jezus in de volgende hoofdstukken duidelijk maakt: een rovershol is het geworden, in de ban van zelfzucht en arrogantie, weer twee van die boze geesten.
Zelfs in Jeruzalem. ‘Als alles duister is’; dat is het thema dat ik aan deze hele cyclus van vieringen rond Pasen heb meegekregen. Naar zo’n wereld komt Jezus; een wereld waar alles duister is, zelfs in Jeruzalem. Een wereld als bezet gebied, zelfs in Jeruzalem. Een wereld waarin de machten van het kwade het zelfs in Jeruzalem, zelfs in de tempel voor het zeggen hebben gekregen.

Als alles duister is, gebeurt dit. Jezus rijdt naar Jeruzalem, een provocatie, een volstrekt doelbewuste uitdaging aan dat duister. Als Navalny terugkeert naar Rusland, kan Poetin twee dingen doen. Hij kan hem zijn gang laten gaan, de haat loslaten en afzien van een arrestatie en alles wat daarop volgt. Of hij kan zich laten leiden door de angst voor een concurrent, voor iemand die waarheid spreekt die je niet wil horen, en daarom doen wat hij gedaan heeft. Dat laatste lijkt sterk, maar de prijs die je betaalt is dat de smerigheid van je eigen spelletjes des te duidelijker zichtbaar wordt. Moreel zak je door het ijs. Nooit, nooit kan je meer de pretentie voeren dat je leiderschap rechtvaardig is.
Dat is wat Jezus doet. Rijdend op een ezel, niet het minst met agressieve bedoelingen, komt Hij naar Jeruzalem. En nu? Zal blijken dat zelfs Jeruzalem inderdaad in de ban is van die krachten ten kwade? Zal inderdaad blijken dat zelfs Jeruzalem wordt gereageerd door angst en haat, door hebzucht en egoïsme?

En nu, tot slot, nog even naar ons.
Boze geesten in de lucht zijn er nog steeds. Ja, Jezus heeft ze verslagen en aan wat Hij gedaan heeft mogen we het vertrouwen ontlenen dat ze uiteindelijk allemaal ten onder zullen gaan. Maar nu nog, schrijft iemand anders in de Bijbel, gaan ze rond als een brullende leeuw, op zoek naar prooien om te verslinden. Je zou, denk ik wel eens, denken dat zo iemand de tijd van vandaag voorzien had. Het gaat rond als een brullende leeuw en het fluistert je in dat er geen andere optie is, het fluistert je de angst in dat het met jou anders niet goed af zal lopen, het fluistert je in dat het echt niet anders kan, dat je echt moet, hoewel je weet dat het niet goed is en dat het anderen beschadigt. Vul het maar in hoe en wat.
Ze gaan rond, nog steeds, die krachten ten kwade – en daar tegenover staat geloof. Durf jij geloven? Durf je vertrouwen dat het belangrijker is om loyaal de goede weg van God te gaan, koste wat het kost? Durf je je vast te houden aan hem, meer dan aan je eigen leven? Durf je te geloven en daarmee vrij te komen van die boze geesten?

Navalny gaat terug naar Rusland. Jezus rijdt naar Jeruzalem. Een uitdaging aan de autoriteiten, in beide gevallen, en in geen van beide gevallen reageren ze verrassend. Uitdaging aanvaard, de val klapt dicht, arrestatie, verhoor, veroordeling, dood. Opnieuw een triomf voor de krachten van het kwade.
Opnieuw een triomf. En toch is dit vanaf het begin door christenen gehoord als goed nieuws. Dit is evangelie. En daar is maar één reden voor, en dat is de God van Jezus. De val klapt dicht, inderdaad – maar dat is buiten de God van Jezus gerekend. Buiten de God van Israël, die altijd, overal partij kiest voor het recht, voor de rechtvaardige, en tegen de macht van onderdrukking en geweld. Dat is het hele plaatje: Jezus rijdt naar Jeruzalem, in vertrouwen op die God.
Als alles duister is, als het duister zelfs Jeruzalem, zelfs het hart van Gods wereld in de greep heeft gekregen, dan rijdt Jezus naar Jeruzalem. Voor de ultieme krachtmeting met het duister, met het duister dat hem dreigt te vermorzelen als Hij vasthoudt aan zijn koers, als Hij weigert mee te spelen in de spelletjes van de wereld. Voor het ultieme gevecht om de ziel van de wereld. Hij wordt gevangen en gedood, de wereld zakt moreel door het ijs, maar dat is buiten Jezus’ God gerekend. Hosanna daarom, hosanna, kom ons verlossen, in de naam van de Heer.
Amen